ก้อนเลือดคั่งบริเวณปากช่องคลอดและช่องคลอดที่ไม่ได้มีสาเหตุจากการคลอด
Non-Obstetric Vulvar and Vagina Hematoma
อ.นพ.เศรษฐวัฒก์ เศรษฐเสถียร
ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา
คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
เนื่องจากบริเวณปากช่องคลอดและช่องคลอดเป็นบริเวณที่มีแขนงของหลอดเลือดแดง และหลอดเลือดดำปริมาณมาก การเกิดอุบัติเหตุบริเวณนี้ที่นอกเหนือจากการคลอดไม่ว่าจะเป็นการเกิดอุบัติเหตุในลักษณะนั่งคร่อม (straddle injury) การขี่จักรยาน การเล่นกีฬาบางชนิด จนกระทั่งการมีเพศสัมพันธ์หรือการถูกทารุณกรรมทางเพศ ก็เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดก้อนเลือดคั่งได้ทั้งสิ้น 1-3
นอกเหนือจากสาเหตุข้างต้นยังมีการรายงานถึงการเกิดก้อนเลือดคั่งจากการแตกของหลอดเลือดโป่งพองของ hypogastric artery หรือ pudendal artery4,5 ที่เกิดขึ้นเองโดยไม่สัมพันธ์กับอุบัติเหตุ
อาการ และอาการแสดง 1
ผู้ป่วยที่มีก้อนเลือดคั่งบริเวณนี้อาจจะมีอาการปวด มีเลือดออกทางช่องคลอด มีลักษณะภายนอกที่ผิดปกติไป หรือ อาจมีการปัสสาวะที่ผิดปกติได้
การประเมินผู้ป่วย
หลังจากแก้ไขผู้ป่วยให้อยู่ในสภาวะที่คงที่แล้ว ควรเริ่มต้นโดยการซักประวัติสาเหตุของการบาดเจ็บ ทำการตรวจร่างกาย ตรวจภายในด้วยความนุ่มนวล ระวังไม่ให้เกิดความเจ็บปวดหรือการบาดเจ็บที่เพิ่มขึ้นต่อผู้ป่วย นอกเหนือจากนี้ควรทำการตรวจหาการบาดเจ็บต่ออวัยวะใกล้เคียงที่อาจเกิดขึ้นร่วมกัน ได้แก่ กระเพาะปัสสาวะ ท่อปัสสาวะ ลำไส้ กระดูกเชิงกราน หรือแม้กระทั่งอวัยวะภายในช่องท้อง ซึ่งอาจจะจำเป็นที่จะต้องได้รับการรักษาไปพร้อมกัน
การตรวจร่างกายบริเวณที่ได้รับบาดเจ็บ รวมทั้งการตรวจภายในมักจะก่อให้เกิดความเจ็บปวดที่เพิ่มมากขึ้นต่อผู้ป่วย แพทย์ผู้ดูแลสามารถที่จะลดความเจ็บปวดในขั้นตอนนี้ได้โดยการใช้ยาชา หรือยาระงับปวดแก่ผู้ป่วยก่อนการตรวจได้
ในกรณีที่ผู้ป่วยเป็นเด็ก การตรวจโดยให้ผู้ป่วยนอนคว่ำ และ โก่งก้น (frog-leg position) หรือนอนหงายแล้วยกเข่าชนหน้าอก (knee to chest position) จะทำให้สามารถตรวจบริเวณที่ได้รับบาดเจ็บได้ดีขึ้น
หากการตรวจร่างกายไม่สามารถยืนยันการบาดเจ็บของอวัยวะอื่นได้ ให้พิจารณาการตรวจเพิ่มเติม เช่น การใส่สายสวนปัสสาวะเพื่อดูสีปัสสาวะ การส่องกล้องทางเดินปัสสาวะ การตรวจเอกซเรย์กระดูก หรือตรวจการถ่ายภาพรังสีส่วนตัดอาศัยคอมพิวเตอร์ (computed tomography; CT scan) เพื่อดูอวัยวะภายใน
การบันทึกเอกสารทางการแพทย์ควรบันทึกอย่างละเอียด อาจมีความจำเป็นที่จะต้องบันทึกในแบบฟอร์มเฉพาะ หรือมีการส่งตรวจหลักฐานทางนิติเวชศาสตร์ในผู้ป่วยร่วมด้วย
การรักษา 1
การรักษาก้อนเลือดคั่งที่บริเวณปากช่องคลอดและช่องคลอดขึ้นอยู่กับลักษณะของก้อนเลือดคั่งที่ตรวจพบ และการบาดเจ็บของอวัยวะอื่น ๆ ที่พบร่วม
-
- หากก้อนเลือดคั่งที่ตรวจพบมีขนาดเล็ก ไม่มีการขยายขนาดเพิ่มขึ้น และไม่พบการบาดเจ็บต่ออวัยวะอื่น สามารถที่จะรักษาโดยการสังเกตอาการ ประคบเย็น ให้ยาระงับปวด และเผ้าระวังว่ามีการขยายขนาดของก้อนเลือดคั่งหรือไม่
- หากก้อนเลือดคั่งมีขนาดใหญ่ มีการกดเบียดท่อปัสสาวะ ทำให้ปัสสาวะลำบาก แนะนำให้ใส่สายสวนปัสสาวะไว้จนกระทั่งอาการบวมลดลงจึงนำสายสวนปัสสาวะออก หากต้องการระบายเลือดที่คั่งเพื่อลดโอกาสการติดเชื้ออาจจะใช้การใส่ word catheter ผ่านรูเปิดขนาดเล็กได้ 6
- ในผู้ป่วยที่ก้อนเลือดคั่งมีขนาดใหญ่ มีการขยายขนาดโตขึ้นเรื่อย ๆ ให้ทำการผ่าตัดเพื่อห้ามเลือดที่ออก และระบายก้อนเลือดที่คั่ง เพื่อลดเลือดที่ออก ลดอาการปวด ป้องกันการเกิดเนื้อตายและการติดเชื้อแทรกซ้อน แล้วจึงเย็บปิดแผล โดยอาจใส่สายระบายร่วมด้วย หรืออาจใช้การทำ embolization เพื่อช่วยในการห้ามเลือดก็ได้ 7
เอกสารอ้างอิง
- Lopez HN, Focseneanu MA, Merritt DF. Genital injuries acute evaluation and management. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2017.
- Merritt DF. Genital trauma in children and adolescents. Clin Obstet Gynecol. 2008;51(2):237e48.
- Jana N, Santra D, Das D, Das AK, Dasgupta S. Nonobstetric lower genital tract injuries in rural India. Int J Gynaecol Obstet. 2008;103:26-9.
- Egan E, Dundee P, Lawrentschuk N. Vulvar hematoma secondary to spontaneous rupture of the internal iliac artery: clinical review. Am J Obstet Gynecol. 2009 ;200:e17-8.
- Hong HR, Hwang KR, Kim SA, Kwon JE, Jeon HW, Choi JE, et al. A case of vulvar hematoma with rupture of pseudoaneurysm of pudendal artery. Obstet Gynecol Sci. 2014;57(2):168-171.
- Mok-Lin EY, Laufer MR. Management of vulvar hematomas: use of a Word catheter. J Pediatr Adolesc Gynecol. 2009;22:e156.
- Kunishima K, Takao H, Kato N, Inoh S, Ohtomo K. Transarterial embolization of a nonpuerperal traumatic vulvar hematoma. Radiat Med. 2008;26:168-70.