การเจาะถุงน้ำคร่ำ (Amniotomy)
1. เตรียมอุปกรณ์และเครื่องมือ
- เตรียมอุปกรณ์และเครื่องมือปราศจากเชื้อเช่นเดียวกับการตรวจภายในสตรีเจ็บครรภ์คลอด
- เตรียมเครื่องมือที่ใช้ในการเจาะถุงน้ำคร่ำ เช่น Vasellum
- เตรียม antiseptic lubricant เช่น Hibitane cream
2. เตรียมผู้เจาะถุงน้ำคร่ำ
- สวมหมวกและ mask ล้างมือให้สะอาดสวมถุงมือสะอาดปราศจากเชื้อ
3. เตรียมผู้ป่วย
- อธิบายให้ทราบถึงประโยชน์และความรู้สึกขณะถูกเจาะถุงน้ำ ให้ผู้ป่วยให้ความร่วมมือในการสอดใส่เครื่องมือ และการมีน้ำไหลออกมาภายหลังการเจาะแล้ว
- ให้ผู้ป่วยถ่ายปัสสาวะก่อน
- จัดท่าผู้ป่วยให้นอนตั้งเข่าชันแยกปลายขาออกโดยนอนบน bed pan เพื่อป้องกันการเปื้อนน้ำคร่ำ
- ตรวจทางหน้าท้องและตรวจภายในให้แน่ใจว่าศีรษะทารกเข้าสู่ช่องเชิงกรานแล้ว (engaged) และอยู่ตั้งแต่ระดับ 0 ลงมา ปากมดลูกเปิดพอสมควรที่จะใส่เครื่องมือเข้าไปได้
4. วิธีการเจาะ
- ทำความสะอาดบริเวณปากช่องคลอดด้วย aseptic technique
- แหวก labia ก่อนสอดนิ้วเข้าไปในช่องคลอด
- ตรวจภายในเพื่อให้แน่ใจว่าสภาพปากมดลูกและส่วนนำของทารกอยู่ในภาวะที่เหมาะสมต่อการเจาะถุงน้ำคร่ำ ทำ fornix test ก่อน โดยคลำรอบๆ fornix ให้แน่ใจว่าได้ศีรษะทารกโดยตลอดไม่มีภาวะรกเกาะต่ำ
- สัมผัสลักษณะผิวเยื่อหุ้มถุงน้ำคร่ำจากการสอดนิ้วผ่านปากมดลูกว่า ไม่มีเส้นเลือดพาดผ่านหรือมี pulse (vasa previa)
- สำรวจว่าไม่มี forelying cord
5. การทำ membrane stripping
· ทำการเซาะเยื่อหุ้มเด็กที่มดลูกส่วนล่าง โดยสอดนิ้วชี้และนิ้วกลางเข้าไปในปากมดลูกจนคลำได้มดลูกส่วนล่าง เซาะแยกเยื่อหุ้มเด็กออกจากส่วนล่างของผนังด้านในมดลูก 360 องศา ขณะเดียวกันก็ตรวจหา forelying cord ด้วย ซึ่งถ้าพบ ห้าม ทำการเจาะถุงน้ำเพราะจะทำให้เกิด prolapsed cord ได้
6. การเจาะถุงน้ำคร่ำ
· ให้ผู้ช่วยฟังเสียงหัวใจทารก
· บอกผู้ป่วยว่าอาจจะรู้สึกอึดอัด หรือเจ็บเล็กน้อย ให้อยู่นิ่งๆ อย่าขยับตัว
· จับ vasellum ซึ่งที่ปลายมีเขี้ยวเล็กๆ อยู่เข้าไปในช่องคลอดให้เครื่องมืออยู่ระหว่างนิ้วชี้กับนิ้วกลางที่ตรวจภายในอยู่ เพื่อป้องกันการบาดเจ็บต่อช่องทางคลอดระมัดระวังอย่าให้ปลายเครื่องมือโดนและเป็นอันตรายต่ออวัยวะสืบพันธุ์ภายนอก
· คีบจับเยื่อหุ้มถุงน้ำคร่ำเบาๆ โดยต้องแน่ใจว่าไม่ได้จับส่วนของปากมดลูกออกมาด้วย
· ดึงถุงน้ำคร่ำให้แตก ในขณะที่มดลูกไม่หดรัดตัว ป้องกัน prolapsed cord
· ระวังการบาดเจ็บต่อศีรษะทารก
· ฟังเสียงหัวใจทารกหลังจากเจาะถุงน้ำแล้ว * เพื่อแยกภาวะ occult prolapsed cord
· ค่อยๆ เอา vasellum ออกจากช่องคลอด โดยยังคามือที่ตรวจภายในไว้ในช่องคลอด ค่อยๆ ปล่อยน้ำคร่ำออกทีละน้อย อย่าให้ไหลออกเร็วเกินไป พร้อมกับให้ผู้ช่วยหรือผู้เจาะเองเอามือซ้ายดันบริเวณ fundus ให้ศีรษะเด็กลงมา fix กับปากมดลูก
· ให้ผู้ช่วยฟังเสียงหัวใจทารกอีกครั้ง
· สังเกตสีของน้ำคร่ำและถอนมือออกจากช่องคลอด
· บอกผลการตรวจภายใน และแนะนำการปฏิบัติตัวหลังการเจาะถุงน้ำ
8. ฟังเสียงหัวใจทารกต่อไปอีกระยะหนึ่ง
Critical errors
- ไม่ได้สำรวจหาข้อห้ามในการเจาะถุงน้ำ จากประวัติ และการตรวจร่างกาย
- ไม่ได้ตรวจภายในเพื่อสำรวจหาข้อห้ามในการเจาะถุงน้ำ
- เจาะถุงน้ำคร่ำไม่ได้
- เกิดสายสะดือย้อยหลังเจาะถุงน้ำคร่ำ
- ทำให้ปากมดลูกฉีกขาดจนมีเลือดออกมาก
- ไม่ได้ฟังเสียงหัวใจเด็กก่อนและหลังเจาะถุงน้ำคร่ำ