ภาพตัวเต็มวัยเพศเมียของแมลงริ้นดำ Simulium wijiti sp. nov.
แมลงริ้นดำเป็นแมลงขนาดเล็ก ซึ่งในท้องถิ่นภาคเหนือเรียกว่า คุ่น ตัวเมียบางชนิดมีนิสัยชอบกัดกินเลือดคนและเป็นพาหะนำหนอนพยาธิตัวกลม Onchocerca volvulus ซึ่งก่อให้เกิดโรคตาบอดแถบแม่น้ำ (River blindness, Onchocerciasis) พบมากในประเทศแถบทวีปแอฟริกาตะวันออกและทวีปอเมริกาใต้ นอกจากนี้ มีรายงานพบผู้ป่วยโรค zoonotic onchocerciasis ในหลายประเทศ ซึ่งเกิดจากการติดเชื้อหนอนพยาธิฟิลาเรียที่พบในสัตว์เลี้ยง และติดต่อมาสู่คนโดยมีแมลงริ้นดำเป็นพาหะนำโรค แมลงริ้นดำพบได้ทั่วโลก ซึ่งปัจจุบันมีการค้นพบแล้วไม่น้อยกว่า 2,415 ชนิด (มีชีวิต 2,398 ชนิด และฟอสซิล 17 ชนิด) และอย่างน้อย 144 ชนิดในประเทศไทย
ล่าสุดคณะวิจัย นำโดย ดร.วิชัย ศรีสุขา นักกีฏวิทยาจากองค์การสวนพฤกษศาสตร์ รศ.ดร.อติพร แซ่อึ้ง และ ดร.กิตติภัทร อุปาลี จากศูนย์ศึกษาวิจัยแมลงพาหะนำโรค ภาควิชาปรสิตวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และ Emeritus Professor Dr. Hiroyuki Takaoka นักอนุกรมวิธานแมลงริ้นดำระดับโลกจาก Tropical Infectious Diseases Research and Education Centre มหาวิทยาลัยมาลายา ประเทศมาเลเซีย ร่วมกันค้นพบแมลงริ้นดำชนิดใหม่ของโลกในพื้นที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน ภาคเหนือของประเทศไทย
แมลงริ้นดำชนิดใหม่นี้ทางคณะวิจัยได้ตั้งชื่อว่า Simulium (Gomphostilbia) wijiti Takaoka, Srisuka & Saeung sp. nov. เพื่อเป็นเกียรติให้แก่ ดร.อดุลย์ศักดิ์ วิจิตร ผู้สนับสนุนและให้ความช่วยเหลือตลอดการศึกษาวิจัยครั้งนี้
ภาพลำธารที่พบแมลงริ้นดำ S. wijiti sp. nov. ระยะตัวหนอนและตัวโม่งซึ่งเกาะอยู่บริเวณผิวดินและใบไม้ที่ร่วงหล่นในลำธาร
คณะวิจัยได้นำตัวอย่างแมลงริ้นดำระยะตัวหนอน ตัวโม่ง และตัวเต็มวัยทั้งเพศผู้และเพศเมีย มาศึกษาวิจัยทางด้านสัณฐานวิทยาและพันธุศาสตร์โดยการเปรียบเทียบลำดับพันธุกรรมกับแมลงริ้นดำชนิดอื่นๆ ในกลุ่มเดียวกัน รวมทั้งการวิเคราะห์แผนภูมิวงศ์วานวิวัฒนาการ
ภาพ (A) ตัวหนอนของแมลงริ้นดำ S. wijiti sp. nov.
ภาพ (B) ตัวโม่งและรังไหมของแมลงริ้นดำ S. wijiti sp. nov.
จากการศึกษาพบว่าลักษณะสัณฐานวิทยาของแมลงริ้นดำชนิดใหม่นี้แตกต่างจากแมลงริ้นดำชนิดอื่นๆ ที่จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกัน [S. (G.) curtatum Jitklang et al., S. (G.) pangsidaense Takaoka, Srisuka & Saeung, S. (G.) sheilae Takaoka & Davies, and S. (G.) trangense Jitklang et al.] ผลการเปรียบเทียบลำดับพันธุกรรมของแมลงริ้นดำชนิดใหม่และชนิดใกล้เคียงกันอีก 4 ชนิด ยังแสดงให้เห็นว่าแมลงริ้นดำชนิดใหม่แตกต่างจากชนิดอื่นๆ ที่เป็นสมาชิกในกลุ่มเดียวกันอย่างชัดเจน
แมลงริ้นดำชนิดใหม่ที่คณะวิจัยได้ค้นพบเพิ่มเติมครั้งนี้จัดอยู่ในกลุ่ม S. ceylonicum species-group ซึ่งทำให้แมลงริ้นดำกลุ่มนี้ในประเทศไทย มีจำนวนสมาชิกรวมทั้งสิ้น 7 ชนิด และ 34 ชนิดในโลก
ผู้สนใจสามารถอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ในบทความวิจัยที่ตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสารทางวิชาการระดับนานาชาติ (Acta Tropica) เรื่อง Simulium (Gomphostilbia) wijiti, a new species of black fly (Diptera: Simuliidae) from northern Thailand and its genetic position with related species in the Simulium ceylonicum species-group
Facebook Comments Box
Contact